عملکرد دانه گندم و محتوای رطوبتی خاک تحت تأثیر فاصله ردیف و جهت شخم در کشتزار دیم

نویسندگان

چکیده مقاله:

سابقه و هدف: نگهداری آب در خاک و افزایش محتوای رطوبتی خاک در پیرامون ریشه اولین راه برای افزایش عملکرد محصول به ویژه در زمین‌های دیم است. روش‌های کشاورزی همراه با ویژگی‌های ذاتی خاک (بافت خاک، ساختمان خاک و ...) می‌توانند بر نگهداری آب در خاک و در نتیجه تولید محصول مؤثر باشند. بسیاری از دیمزارهای ایران در منطقه نیمه‌خشک واقع شده و معمولاً در جهت شیب شخم خورده که رواناب را تسریع کرده و از این رو فرسایش خاک افزایش می‌یابد. تغییر جهت شخم از موازی شیب به روی خطوط تراز اولین راهکار برای حفظ آب در خاک است. با این حال تغییر جهت شخم با توجه به برخی از محدودیت‌های مزرعه و مشکلات رفت و آمد ماشین‌‌ها کمتر امکان‌پذیر است. انتخاب فاصله ردیف مناسب در کشتزار دیم شخم‌خورده در جهت موازی شیب برای حفاظت آب و خاک و تولید محصول حائز اهمیت است. لذا این مطالعه با هدف بررسی دو فاصله ردیف رایج و دو جهت شخم بر نگهداری آب و عملکرد محصول در کشتزارهای دیم در منطقه نیمه‌خشک انجام شد. مواد و روش‌ها: این مطالعه در کشتزاری دیم با شیب حدود 10 درصد در استان زنجان طی دوره رشد گندم پاییزه از مهر 1394 تا تیر 1395 انجام شد. در مجموع 12 کرت آزمایشی (5/1 متر × 5 متر) به منظور بررسی اثرات دو فاصله ردیف (25 سانتی‌متر و 20 سانتی‌متر) و دو جهت کشت (موازی شیب و روی خطوط تراز) بر محتوای آب خاک و عملکرد دانه گندم انجام شد. خصوصیات خاک با استفاده از روش‌های رایج آزمایشگاهی تعیین شد. محتوای رطوبتی خاک با استفاده از دستگاه انعکاس‌سنجی حوزه زمانی (TDR) طی دوره رشد اندازه‌گیری شد. تغییرات فصلی محتوای رطوبتی خاک برای تیمارهای مختلف طی دوره رشد تعیین شد. رابطه بین عملکرد دانه گندم و محتوای رطوبتی خاک برای تیمارهای مختلف شخم تعیین شد. برای تعیین عملکرد دانه گندم، بوته-های گندم از سطح کرت در اوایل تیر با دست برداشت شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که محتوای رطوبتی خاک و عملکرد دانه گندم تحت تأثیر جهت شخم (به ترتیب 001/0>p و 01/0>p) و فاصله ردیف کشت (به ترتیب 001/0>p و 05/0>p) قرار گرفتند. میانگین محتوای رطوبتی خاک در روش شخم روی خطوط تراز نزدیک به 16 درصد بیشتر از مقدار آن در روش شخم در جهت شیب بود. میانگین محتوای رطوبت خاک در شرایط تیمار کشت با فاصله ردیف 25 سانتی‌متر 4/14 درصد بود که حدود 11 درصد بیشتر از مقدار آن در شرایط کشت با فاصله ردیف 20 سانتی‌متر بود. در تمام فصول محتوای رطوبت حجمی خاک در تیمارهای شخم خورده روی خطوط تراز و فاصله ردیف کشت 25 سانتی‌متر بیشتر از مقدار آن در روش شخم موازی شیب و فاصله ردیف 20 سانتی‌متر بود. در فصل بهار بیش‌ترین اختلاف رطوبتی خاک بین دو جهت شخم (57/2 درصد) و دو فاصله ردیف کشت (6/1 درصد) مشاهده شد. عملکرد دانه گندم در روش شخم روی خطوط تراز (1330 کیلوگرم در هکتار) و فاصله ردیف کشت 25 سانتی‌متر (1200 کیلوگرم در هکتار) بود که حدود 40 و 11 درصد بیشتر از مقدار آن در روش شخم موازی شیب و فاصله ردیف 20 سانتی‌متر بود. روابط معنی‌داری بین عملکرد دانه و محتوای رطوبتی خاک در دو جهت شخم و دو فاصله ردیف کشت مشاهده شد. نتیجه‌گیری: این مطالعه نشان داد که جهت شخم در مرتبه اول و فاصله ردیف کشت در مرتبه دوم به عنوان عوامل مؤثر بر محتوای رطوبتی خاک و عملکرد دانه گندم هستند. بکارگیری فاصله ردیف کشت 25 سانتی‌متر همراه با روش شخم روی خطوط تراز بهترین اقدام برای افزایش نگهداری آب در خاک و افزایش عملکرد دانه گندم است. اهمیت این دو روش کشت در فصل بهار با بارش‌های شدید و پیاپی، آشکار است.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

تأثیر جهت شخم بر نگهداشت آب و عملکرد دانه گندم در کشتزار دیم در منطقه نیمه‌خشک در غرب زنجان

چکیده سابقه و هدف: فراهمی آب مهم‌ترین عامل تعیین‌ کننده بهره‌وری در مناطق خشک و نیمه‌خشک است. در این مناطق عملکرد محصول تحت تأثیر توزیع و مقدار بارش و نگه‌داری آب در خاک است. به کارگیری روش‌های مدیریت خاک می‌تواند در مهار روان‌آب سطحی و افزایش نگه‌داری آب در خاک مناسب باشد. خاک‌ورزی به عنوان یک اقدام مهم مدیریتی خاک می‌تواند بر تولید روان‌آب و فرسایش خاک و در نتیجه بر ذخیره آب و عملکرد محصول در...

متن کامل

تأثیر جهت شخم بر نگهداشت آب و عملکرد دانه گندم در کشتزار دیم در منطقه نیمه خشک در غرب زنجان

چکیده سابقه و هدف: فراهمی آب مهم ترین عامل تعیین کننده بهره وری در مناطق خشک و نیمه خشک است. در این مناطق عملکرد محصول تحت تأثیر توزیع و مقدار بارش و نگه داری آب در خاک است. به کارگیری روش های مدیریت خاک می تواند در مهار روان آب سطحی و افزایش نگه داری آب در خاک مناسب باشد. خاک ورزی به عنوان یک اقدام مهم مدیریتی خاک می تواند بر تولید روان آب و فرسایش خاک و در نتیجه بر ذخیره آب و عملکرد محصول در ...

متن کامل

تأثیر فاصله ردیف کشت و جهت خاکورزی بر هدررفت آب و خاک در اراضی دیم

تعیین فاصله ردیف کشت مناسب برای هر یک از جهت­های کشت برای جلوگیری از هدررفت آب و خاک در کشتزارهای دیم حائز اهمیت است. بنابراین این مطالعه با هدف بررسی اثر هم­زمان جهت­ و فاصله ردیف کشت در کشتزار دیم گندم در منطقه نیمه­خشک انجام گرفت. برای این منظور 12 کرت به ابعاد 5 × 5 مترمربع برای بررسی اثر دو جهت خاکورزی (موازی شیب و روی خطوط تراز) و دو فاصله ردیف (20 و 25 سانتی­متر) در اوایل پاییز 1394 احدا...

متن کامل

اثر کاه و کلش و جهت خاک‌ورزی بر تغییرات زمانی رطوبت خاک در کشتزار دیم گندم

سابقه و هدف: رطوبت خاک عامل اصلی تعیین‌کننده رشد گیاه در زمین‌های دیم است. کمبود محتوای رطوبتی خاک موجب تنش خشکی در مراحل رشد گیاه می‌شود. محتوای رطوبتی خاک طی دوره رشد به‌دلیل بارش، تبخیر و سایر عوامل محیطی دچار تغییرات زمانی می‌شود. راه‌کارهای متفاوتی جهت حفظ محتوای رطوبتی خاک طی دوره رشد وجود دارد اطلاع از تغییرات زمانی محتوای رطوبتی خاک طی دوره رشد گندم می‌تواند در شناسایی زمان‌های بحرانی و...

متن کامل

اثرات جهت شخم و تراکم کشت بر هدررفت آب و خاک در کشتزار دیم در منطقه نیمه‌خشک

Soil erosion by water is a serious environmental problem, particularly in semi-arid regions. In these areas, water loss strongly affects soil loss as well as soil productivity in the rainfed lands. Determination of appropriate seed density for each tillage direction is vital to achieve high crop yield and to prevent soil and water losses. This study was conducted to investigate the combined eff...

متن کامل

تأثیر کاه و کلش گندم بر ویژگی‌های جریان و فرسایش شیاری در کشتزار دیم گندم

فرسایش شیاری یکی از مهمترین علل هدررفت خاک در کشتزارهای دیم شخم‌خورده در راستای شیب می­باشد. افزایش مقدار نفوذ آب به خاک و کاهش نیروی فرسایندگی جریان برای مهار فرسایش شیاری و نیز افزایش عملکرد حائز اهمیت است. این پژوهش با هدف بررسی اثر کاه و کلش گندم بر ویژگی‌های هیدرولیکی جریان و فرسایش شیاری در کشتزار دیم گندم در منطقه نیمه‌خشک در زنجان اجرا شد. آزمایش در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی و با سه تک...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 24  شماره 5

صفحات  211- 226

تاریخ انتشار 2017-11-22

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023